Pir Baba Ilyas Horasâni
Gerçek adı Ebul Baka Seyyit İlyas, Yani Pir Baba İlyas Horasâni. Babas'ı Seyyit Ali'dir, Nişabûr Dergahı'nın Piri'dir. Kesin olmamakla birlik'te Pir Baba ilyas 1190'larda Horasân Nişabur'da doğdu. Hoca Ahmet Yesevi'nin okulun'da okudu ve onu yetiştiren Lokman Perende'dir. Baba'sı Seyyit Ali Hakka kavuştuk'tan sonra Nişabûr Dergahı'nın başına geçti.
Bir Moğol ticaret kervanının Harzemşah valisi İnalcık tarafından yağmalanması ve geri kalanlarının da sakallarının yakılıp geri gönderilmesi yüzünden Moğollarla ilişkiler bozulmuştur; bu olay tarihe OTRAR FACİASI olarak geçmiştir. Bu olayın özelliği; Harzemşah'lar Moğolları üzerlerine çekmiş; Harzemşah Türk Dünyası üzerinde Moğol tehlikesinin başlamasına neden olmuştur. 1220’de başlayan Moğol istilası Harzem devletinin sonunu hazırlamıştır. Cengizkhan Çin hanedanlığını yok etikten sonra yeni yerler fethetmek zorundaydı kalmış çünkü çok büyük bir yağma ordusu vardı, bunları beslemek barındırmak o günün şartlarında mümkün değildi. Ortar bir bahaneydi o olmasydı bile bir başka sebeple Cengiz'in yağmacı ordusu için yeni yerler lazımdı bu bahaneyle saldırdılar.Harzemşah Hükümdarlığı Kapladığı Alan : İran, Güney Kafkasya, Dağıstan , Umman Denizi, Afganistan, Maveraünnehir, Harzem, Balkaş ile Aral Gölleri arasıdır. (5.000.000 km²).
Pir Baba İlyas Horasani Moğol istilasından sonra (1219-1220), kalabalık bir Horasan Erenleri gurubu ve Celaleddin Harzemşah ile önce Azarbaycan'a geldi. Bir süre sonra Pir Baba İlyas Ürümiye Gölü yakınındaki Hoy kentinde amcası Seyyit Haydar Gazi'nin yanında kaldı.
Horasan Erenlerin yakın destekleyicisi Harzemşahlar'ın son Sultanı Celaleddin Harzemşah, 1231 yıllında öldürülünce, Kürtler tarafından, Harzemşah'lar iki kola ayrıldılar.
Harzemşahların bir kolu Suriye diğer kolu ise Celaleddin'in Harzemşah'ın oğlu ile Anadolu'ya yerleş'ti
Anadolu Selcuklu Sultanı l.Alaattin Keykubat gelen Moğol tehlikesini görerek ve Harzemşahlar'dan yararlanmak için Amasıya'ya yerleştir'di ve Amasıya'yı Celaleddin Harzemşah'ın oğlu Emir Bereke'te emiri altına verdi, o'da on bin Çadırlık gücün'ü Amasıy'ya yerleştir'di.
Seyyit İlyas da, Nişabur Dergahı ile bütünleşmiş bu önemli Harzem Alevi Türkmen kitlesiyle birlik'te gelip Amasya yakınlarındaki Çat Köy'e (sonraki adı İlyas Köy olarak değiştirilmiş) yerleşti ve "Mesudiye Dergahı'nı" kurdu. Kısa zaman'da Mesudiye Dergah'sı
Anadolu Aleviliği'nin Merkezi oldu. Baba İshak'da bu dergah'ta yetişen dervişlerden ve önem'li Zât'lardan bir tanesi'dir.
Amasya valisi Hacı Tuğrul Bey, beş yıl Amasya'yı yönetikten sonra, hicri 632, miladi 1234 yılın'da vefat edince, Sultan Alaatin Keykubat, onun yerine Amasya valiliğine Celalettin Harzemşah'ın oğlu Emir Bereket'i vali olarak atadı. Onun akrabaların'dan Emir Seyfettin Kırhan'da Erzincan valiliğine atandı. Emir Seyfettin, daha sonra Sivas valiliğine atan'dı.
Anadolu Aleviliği'nin Merkezi oldu. Baba İshak'da bu dergah'ta yetişen dervişlerden ve önem'li Zât'lardan bir tanesi'dir.
Amasya valisi Hacı Tuğrul Bey, beş yıl Amasya'yı yönetikten sonra, hicri 632, miladi 1234 yılın'da vefat edince, Sultan Alaatin Keykubat, onun yerine Amasya valiliğine Celalettin Harzemşah'ın oğlu Emir Bereket'i vali olarak atadı. Onun akrabaların'dan Emir Seyfettin Kırhan'da Erzincan valiliğine atandı. Emir Seyfettin, daha sonra Sivas valiliğine atan'dı.
Sultan Alâeddin Keykubad zamanı, Türkiye Selçuklularının en kudretli, en müreffeh ve en parlak devri olarak geçti. Anadolu'nun emniyeti içi başta Konya, Kayseri ve Sivas olmak üzere, Şehirleri surlarla tahkim ettirdi. Moğol tehlikesine karşı hudutlarda tedbir aldı. Bu işleri sırasında fetihlere de devam etti. Askerî ve ticarî önemi büyük olan Kolonoras kalesini muhasara altına aldı. 1221 senesinde kaleyi fethetti. Buraya, sultanın ismine nispetle Alâiye denildi. Moğol tehlikesine karşı tahkim ve askerî tedbirler yanında diplomatik yola da başvuruldu. Moğol Ögedey Kağan'a elçi gönderip barış yaptı. Alâeddin Keykubad, saltanatı zamanında Türkiye Selçuklu Devletini, Moğol istilâ ve zulmünden korudu. Alâeddin Keykubad, 1 Haziran 1237 tarihinde Kayseri'de vefat etti. Yerine izzeddin Kılıç Arslan'ı veliaht tayin etmesine rağmen, büyük oğlu 1.Gıyasetin Keyhüsrev, hocası Sadettin Köpek'in teşviki ile Baba’sını zehirliyerek öldürüp, Giyaseddin Keyhüsrev tahta geçti.
Babası Alaaddin Keykubat'ın politikalarına ters düşerek.
Babası Alaaddin Keykubat'ın politikalarına ters düşerek.
Harzemşahlar'la çatışmaya başladı. Hocası Sadettin Köpek baş verzirliğe getirildi. Sultan ve Vesiri, Sivas valisi Emir Seyfettin Kırhan ve Ankara valisi Tacettin İbrahim Bey'i de Konya'ya çağırıp Sivas valisini görevinden aldılar ve Ankara valisini'de "zina" yaptı diğerek "recm" cezası ile cezalandırarak öldürdüler.
Harzemliler'in lideri Bereket Han'ı Amasya valiliğin'den uzaklaştırarak; onun yerine Zahırettin Hurşit Bey'i atadı, o'da önemli ordu gücü ile Amasya'ya hareket eti, Harzemlileri Amasya'dan kovmaktı. Zahirettin Hurşit Bey, Harzemliler ile savaşırken; Pir Baba İlyas ve Baba İshak, İbn. Bibi tarihine göre 30.000'ne kadar olan silahlı gücü ile Amasya Kalesi'ni ele geçirdiler, yıl 1239 ve oraya sığındılar.
Samsat ve Kefersut (Adıyaman) taraflarına da haber göndererek, bölgenin de ayaklanmasını sağladılar. İsyanın ve isyancıların bu denli başarılı olmasının temel nedenlerden biri; baskıcı bir düzen oluşturan bunun adının bir feodal düzen olarak görebiliriz. Bu düzenin karşısın'da Pir Baba İlyas'ın Toplumlara önerdiği yeni bir Toplum düzeni idi.
Harzemliler'in lideri Bereket Han'ı Amasya valiliğin'den uzaklaştırarak; onun yerine Zahırettin Hurşit Bey'i atadı, o'da önemli ordu gücü ile Amasya'ya hareket eti, Harzemlileri Amasya'dan kovmaktı. Zahirettin Hurşit Bey, Harzemliler ile savaşırken; Pir Baba İlyas ve Baba İshak, İbn. Bibi tarihine göre 30.000'ne kadar olan silahlı gücü ile Amasya Kalesi'ni ele geçirdiler, yıl 1239 ve oraya sığındılar.
Samsat ve Kefersut (Adıyaman) taraflarına da haber göndererek, bölgenin de ayaklanmasını sağladılar. İsyanın ve isyancıların bu denli başarılı olmasının temel nedenlerden biri; baskıcı bir düzen oluşturan bunun adının bir feodal düzen olarak görebiliriz. Bu düzenin karşısın'da Pir Baba İlyas'ın Toplumlara önerdiği yeni bir Toplum düzeni idi.
Bu nasıl bir düzen olabilirdi Hak-Muhammet-Ali yolun'daki Hakikatın, Ehlibeyt'in, 12 İmam'ların ve Velilerin Şeriatı'nın (Hak Kanunları idi daha hayata geçirilmemiş'dir) Talip olan toplum, bu düzene duyulan inanç ve özlemi idi. Pir Baba İlyas:
"İnsanların eşit haklara sahip olduğu inancındaydı. Oysa Selcuklular halkı hor görmekte ve ezmekteydiler. Sadece feodal beylerin devleti olmuşlardı. Eşitsizlik ve zulüm üzerine kurulmuş bu devlet yıkılmalıydı. Yerine tüm ezilenlerin eşit haklara sahip olacağı bir düzen kurulmalıydı."
Adıyaman, Maraş, Malatya ve Sivas bölgesinden gelen İsyancılar, Tokat'a yöneldiler ve bu yörelerden kaçan bölgenin egemenleri konya'ya sığındılar, Sultan Gıyasettin Keyhüsrev'e durumun vehametini anlatıyorlardı. Gıyasettin Keyhüsrev, yenilginin sorumluluğunu suç ortağı Sadettin Köpek'e yükleyerek, onu demir bir kafese kabatıp, yanan ateşin önünde diri, diri kızatarak, hunharca öldürüldü. Mühezzebeddün Ali'yi baş vezirliğe atadı. Bir Ordu oluşturarak Amasya üzerine Emir Armağan Şah komutasında gönderdi. Selcuklar'ın komutanı Armağan Şah, İsyancılardan önce Pir Baba İlyas'ı ele geçirip Amasya kalesinin burçlarında astı.
Bu bölgedeki büyük Türkmen boyu Çepniler ve Harzemşahlar da isyancılar'a katıldılar ve öbür taraftan Selcukarda, Bizanzlardan yardım istidi. Bizanzlarda, Keyhüsreve 40.000 kişilik zırhlı bir ordu gönderdiler.
On binlerce İsyancı Türkmenler, Çoluk-çoçuğu ve sürüleri ile Kırşehire doğru koyuldular. Hedefleri Selcuklu başkenti Konya idi. Ehlibeyt'e bağlı olan türkmenler'i zırhlı Bizans ordusu karşıladı ve Türkmenlerin Okları ve Kılınçları, zırhlı Bizans ordusunu etkilemedi. Bizans ordusu ilk kez Türkmenler'i durdurmuştu ve Selcuklar'da bundan cesaret alarak ordusunu toparladı ve Bizans ordusu ile Kırşehir Malya Ovasın'da binlerce, onbinlerce kadın-çoçuk-yaşlı demeden Alevi Türkmen kılıçtan geçiriliyordu. Koca Malya Ovası cesetle dolmuştu.
İsyancılar Türkmenler yenildiler Bizans ve Selcuklu ordusuna karşı ve Baba İshak ve Hacı Bektaş Veli'nin kardeşi Seyyit Menteşi asıldılar.
Hacı Bektaş Veli, Sarı Saltuk, Ağu İçen, Üryan Baba, Ahmet Fakih, Muhammet Hayrani... gibi Ehlibeyt soyun'dan Erenler, izlerini bir süre için kaybettirdiler.
Anadolu Selcukları, bu zaferin tadını çıkaramadılar. Moğollar 2 yıl sonra Anadolu'ya girdiler ve Selcukları Sivas Kösedağ'da feci bir şekilde yendiler. Gıyasettin Keyhüsrev, Ankara kalesi'ne saklandı ve elçiler göndererek Moğolların koşularını kabul eti. Moğollar, onu ağır haraca bağladılar.
Pir Baba İlyas Horasâni'nın Türbesi
Bu Resim'de 1- Amasya-Turhul yolu üzerindeki İlyasköy (eski Çat)'da
bulunan Pir Baba İlyas Horosani'nın Türbesi
Bu Resim'de 2- Türbe için'de Baba İlyas Horasan'nın yatırı bulunmak'tadır
Pir Baba İlyas Horasânî'nın Soyağacı
Moğol istilasından sonra Harzemşah Türkmen'lerin ve Ehlibeyt soyundan gelen Seyyit'lerin ve Hak Erenlerin Amasya, Sivas, Erzincan, Erzurum, (Mamahatun ve Dersim) şimdi'ki Tunceli, Malatya, Elbistan dolayları Türkmenlerin, toplu olarak yerleşdikleri yerlerdir. Mes'ûd'un yerine Tâc-ül-din Eb-ül-Vefâ Baba Mâhmûd-el-Hârzemi seçildi. (625 Hiçri) 1227 Milâdi bu zât'a Hakk'a yüryünce Türkmenler, Şüca-ed-din Eb-ül Kabâ İlyas-el-Horasâni'yi, yani Baba Ilyas'ı Horasânı Pir olarak seçtiler.
Amasya dolyalarında oturan Pir Baba İlyas 'a bütün halk saygı gösteriyor, oralardaki Hârzem aşiretleri de onu tutuyordu. Âşıret başkanları, oraların bellibaşlıları ve bütün ileri gelenleri Baba İlyas'ın mûridi idi.Pir Baba İlyas Horasânî'nın, Çar-erkan denilen dört oğlu önemli görevlerde idiler. Bunlardan Muhlis Paşa birçok yerlerde Emîr-ül-ümerâ olmuş idi. Nihayet Amasya ve Kırşehir'de Baba'lar yararına çalışmaya başlamıştır.
Kaynaklar
F
İz bırakan Erenler ve Alevi Ocakları Kitabın'dan Ocak'larla ilgili alıntılar Sayfa: 26-33
Değerli Yazarımız: Veli Saltık
Bektaşilik Alevilik Nedir?Kitabin'dan Pir Baba İlyas ve Çar-erkan denilen
dört oğlu önemli görevlerde idiler Sayfa: 432Doç Dr.Bedri Noyan ( Son Mürşidimiz Hakka kavuşmuştur Allah Rahmetini bol eylesin).
Anuş Tekin "Moğol ve Harzemşah" İnternet yazılarından (Vikipedi).
Elvan Çelebi'nin Menâkıbu'l-Kudsiyye kitabın'dan
İsmail E. Erünsal Ahmet Yaşar ocak
TÜRK TARIH KURUMU YAYINLARI
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder